Maurice Barrès o tym, czym jest nacjonalizm

Nacjonalizm, jak ja go rozumiem, to tradycja odnaleziona przez analizę własnego ja. (...) Żyję pośród zbiorowości starszej niż ja sam. Początkowo dumny ze swej wolności dochodzę jednak do przeświadczenia, że w ogromnej mierze zależę od tej ziemi i jej zmarłych, którzy przez tyle wieków przede mną tworzyli ją i kształtowali tak w rzeczach oczywistych, widzialnych, jak i w najsubtelniejszych imponderabiliach (...). Jesteśmy mimo naszej indywidualnej wolności tylko „dalszym ciągiem”. Człowiek wolny to w istocie nie ten, który zrywa z własną przeszłością i tradycją, ale ten, który uświadamia sobie pełnię swego zakorzenienia w rodzinie, w narodzie, w kulturze. (...)

Nacjonalizm jest rozwiązywaniem kwestii społecznych przez odnoszenie ich do konkretnego narodu, do jego żywotnych interesów (…). Nacjonalizm jest odczuciem odrębności i wyjątkowości jego kultury bez umniejszania odrębności i wyjątkowości kultur innych narodów. Nacjonalizm nie kieruje się przeciw innym narodom, kieruje się do wewnątrz własnego narodu  (…).

 Źródło: http://www.legitymizm.org/kto-sie-boi-nacjonalizmu

Kmicic przybywa na Jasną Górę

Od bramy fortecznej chłopi i szlachta, mieszczanie z różnych okolic, ludzie wszelkiego wieku, obojej płci i wszystkich stanów, czołgali się ku kościołowi na kolanach, śpiewając pieśni pobożne. Płynęła ta rzeka bardzo wolno i bieg jej zatrzymywał się co chwila, gdy ciała zbiły się zbyt ciasno. Chorągwie wiały nad nią nakształt tęczy. Chwilami pieśni milkły i tłumy poczynały odmawiać litanią, a wówczas grzmot słów rozlegał się z jednego końca w drugi. Między pieśnią a pieśnią, między litanią a litanią, tłumy milkły i biły czołem w ziemię lub rzucały się krzyżem; słychać było tylko głosy błagalne i przeraźliwe żebraków, którzy siedząc po dwóch brzegach rzeki ludzkiej, odsłaniali na widok publiczny swe skaleczałe członki. Wycie ich mieszało się z brzękiem grosiwa wrzucanego do blaszanych i drewnianych mis. I znowu rzeka głów toczyła się dalej i znowu brzmiały pieśni.
W miarę jak fala zbliżała się do drzwi kościoła, zapał wzrastał i zmieniał się w uniesienie. Widziałeś ręce wyciągnięte ku niebu, oczy wzniesione, twarze blade ze wzruszenia lub rozpalone modlitwą.
Różnice stanu znikły: chłopskie sukmany zmieszały się z kontuszami, żołnierskie kolety z żółtemi kapotami mieszczan.
We drzwiach kościoła ścisk powiększył się jeszcze. Ciała ludzkie utworzyły już nie rzekę, ale most, tak zbity, iż możnaby było przejść po głowach, ramionach, nie dotknąwszy stopą ziemi. Piersiom brakło oddechu, ciałom przestrzeni, lecz duch, który je ożywiał, dawał im żelazną odporność. Każdy się modlił, nikt nie myślał o niczem innem; każdy dźwigał na sobie tłok i ciężar całej tej masy, lecz nikt nie upadał i popychany przez tysiące, czuł w sobie siłę za tysiąc i z tą siłą parł naprzód, pogrążon w modlitwie, w upojeniu, w egzaltacyi.
 Kmicic, czołgający się ze swymi ludźmi w pierwszych szeregach, dostał się wraz z pierwszymi do kościoła, potem prąd wniósł go do cudownej kaplicy, gdzie tłumy rzuciły się na twarz, płacząc, obejmując rękoma posadzkę i całując ją z uniesieniem. Tak czynił i pan Andrzej, a gdy wreszcie ośmielił się podnieść głowę, uczucie rozkoszy, szczęścia i zarazem śmiertelnej obawy, odjęło mu prawie przytomność.
 W kaplicy panował mrok czerwony, którego nie rozpraszały zupełnie płomyki świec, jarzących się przed ołtarzem. Barwne światła wpadały także przez szyby i wszystkie cne blaski czerwone, fioletowe, złote, ogniste, drgały na ścianach, ślizgały się po rzeźbach, załamaniach, przedzierały się w zaciemnione głębie, wydobywając na jaw jakieś niewyraźne przedmioty, pogrążone jakoby we śnie. Tajemnicze połyski rozbiegały się i skupiały z mrokiem tak nieznacznie, że nikła wszelka różnica między światłem a cieniem. Świece na ołtarzu miały glorye złote. Dymy z kadzielnic tworzyły mgłę purpurową; biały ornat zakonnika, odprawiającego ofiarę, grał przyćmionemi kolorami tęczy. Wszystko tu było pół widne, pół przesłonięte, nieziemskie: blaski nieziemskie, mroki nieziemskie — tajemnicze, uroczyste, błogosławione, przepełnione modlitwą, adoracyą. świętością...
 Z głównej nawy kościoła dochodził szum zmieszany głosów ludzkich, jak ogromny szum morza, a tu panowała cisza głęboka, przerywana tylko głosem zakonnika, śpiewającego wotywę.
 Obraz jeszcze był przysłonięty, więc oczekiwanie tłumiło dech w piersiach. Widać tylko było oczy wpatrzone w jednę stronę, nieruchome twarze, jakoby już z ziemskiem życiem rozbratane, ręce złożone przed ustami, jak u aniołów na obrazach.
 Śpiewowi zakonnika wtórowały organy, wydając tony łagodne a słodkie, płynące jakoby z fletni zaziemskich. Chwilami zdawały się one sączyć jak woda w źródle, to znów padały ciche a gęste, jak rzęsisty deszcz majowy.
 Wtem huknął grzmot trąb i kotłów — dreszcz przebiegł serca.
 Zasłona obrazu rozsunęła się w dwie strony i potok brylantowego światła lunął z góry na pobożnych.
 Jęki, płacz i krzyki rozległy się w kaplicy.
 „Salve Regina! — zawrzasła szlachta — monstra te esse matrem!“ — a chłopi wołali: „Panienko Najświętsza! Panno złota! Królowo anielska! ratuj, wspomóż, pociesz, zmiłuj się nad nami!“
 I długo brzmiały te krzyki wraz ze szlochaniem niewiast, ze skargami nieszczęśliwych, z prośbami o cud chorych lub kalek.
 Z Kmicica dusza nieomal wyszła; czuł tylko, że ma przed sobą niezmierność, której nie pojmie i nie ogarnie, a wobec której wszystko niknie. Czemże były zwątpienia wobec tej ufności, której cała istność nie mogła pomieścić; czem niedola wobec tej pociechy; czem potęga szwedzka wobec takiej obrony; czem ludzka złość wobec takiego patronatu?...
 Tu myśli w nim ustały i zmieniły się w czucia same; zapomniał się, zapamiętał, przestał rozeznawać kim jest, gdzie jest... Zdawało mu się, że umarł, że dusza jego leci z głosami organów, miesza się z dymami kadzielnic; ręce, przywykłe do miecza i rozlewu krwi, wyciągnął do góry i klęczał w upojeniu, w zachwycie.
 Tymczasem ofiara kończyła się. Pan Andrzej sam nie wiedział, jakim sposobem znalazł się wreszcie znowu w głównej nawie kościelnej. Ksiądz prawił naukę z kazalnicy, ale Kmicic długo jeszcze nic nie słyszał, nic nie rozumiał, jak człowiek zbudzony ze snu nie odrazu miarkuje, gdzie kończy się sen a rozpoczyna jawa.
Pierwsze słowa, jakie usłyszał, były: „Tu się odmienią serca i dusze naprawią, ani bowiem Szwed mocy tej nie zmoże, ani w ciemnościach brodzący prawdziwego światła nie zwyciężą!“
 — Amen! — rzekł w duchu Kmicic i począł się bić w piersi, bo mu się teraz zdawało, że grzeszył ciężko, sądząc, że już wszystko przepadło i że znikąd niemasz nadziei.

- H. Sienkiewicz, Potop (źródło: https://pl.wikisource.org/wiki/Potop_%28Sienkiewicz%29/Tom_III/Rozdzia%C5%82_XII).

George Sim Johnston o "owocach" darwinizmu

Platonowi i Arystotelesowi (...) nawet się nie śniło, by nauki przyrodnicze uzurpowały sobie rolę mądrości. Jednak do tego właśnie doszło. Przez stulecia nauczyliśmy się, że na główne filozoficzne pytania można odpowiadać w sposób "naukowy". Zapomnieliśmy jednak, że chociaż nauki szczegółowe mogą dochodzić do wielu cennych, ilościowych sądów o rzeczywistości materialnej, to żadna z nich nie może jej wyjaśnić. W kompetencji nauk przyrodniczych nie leży bowiem ani roztrząsanie problemu powstania Wszechświata, ani wyjaśnienie dlaczego coś jest czymś, a nie niczym. Jednak człowiek współczesny nie akceptuje odpowiedzi na takie pytania, jeśli nie będzie ona podana w naukowym opakowaniu. To absolutyzowanie metod przyrodoznawstwa szkodzi zarówno nauce, jak i filozofii. Jak to ujmuje Stanley Jaki "kiedy traktujemy naukę przyrodniczą jako klucz do rzeczywistości, wyrodnieje ona w gnozę, a filozofia staje się upiorem". Naukowcy, którzy uprawiają filozofię w przebraniu nauki, szkodzą zarówno nauce, jak i filozofii.

W zachodnim świecie, za sprawą Darwina, metafizyka została wyrzucona na śmietnik. Jeśli człowiek jest jedynie przypadkowym, kłębiącym się zbiorem atomów, wytworem bezrozumnych procesów, które nie mają żadnego celu, to główne filozoficzne kwestie w rodzaju: "Skąd się tutaj wzięliśmy?" czy "Dokąd zmierzamy?" są zupełnie chybione. Podobnie nie ma sensu zastanawiać się, dlaczego powinniśmy się trzymać jakiegoś prawa moralnego. W 1920 roku Dewey napisał z uznaniem, że po Darwinie "filozofia wyrzekła się dociekania początków i spraw ostatecznych". Dewey, opierając się na tradycji amerykańskiego pragmatyzmu, interesował się tym, co jest skuteczne, a nie tym, co jest prawdziwe. Pragmatyzm leży u podstaw amerykańskiej normy filozoficznej. Wytworzył on społeczeństwo, w którym wszystko dzieje się dzięki cudownym gadżetom - i nie można tego lekceważyć. Jednakże jest to społeczeństwo niedojrzałe, ponieważ ważne prawdy zostały odsunięte na margines.

- G. Sim Johnston, "Czy Darwin miał rację? Katolicy a teoria ewolucji", Kraków 2005, s. 104-105.

Chesterton o potędze gotyku

Jaka dusza kryje się w katedralnych kamieniach? (…) Co w nich jest takiego, co koi i przenika dreszczem człowieka naszej krwi i kultury, a czego nie ma w egipskich piramidach, ani w hinduskich świątyniach, ani w chińskich pagodach? (…) Otóż, po pierwsze, gotyk żyje, a po drugie – jest w marszu. To Kościół Wojujący; to jedyna walcząca architektura. Wszystkie jego wieże to zastygłe w spoczynku groty włóczni. Wszystkie jego kamienie – to uśpione kamienie do katapulty. Mógłbym niemal słyszeć, jak łuki sklepienia krzyżują się z metalicznym szczękiem, niczym miecze. (…) A barwne postacie świętych, maszerujących w nieskończoność na szeregach przepysznych okien, mogłyby nieść swe aureole jak pochodnie przez mroczne lądy i dalekie morza.

- G. K. Chesterton, Idee Ewangelii, Szczecinek 2003, s. 82.

(Na zdjęciu kościół świętej Barbary w miejscowości Kutná Hora w Republice Czeskiej)

Warty uwagi cytat z "Robotnika" Jüngera

Żyjemy w sytuacji, w której ani praca, ani posiadanie, ani majątek nie przynoszą zysków, a dochód zmniejsza się proporcjonalnie do obrotu. Świadczy o tym pogarszanie się sytuacji życiowej robotnika, coraz szybsze rozpraszanie się majątków, nietrwałość własności, zwłaszcza własności ziemskiej, wreszcie nietrwałość środków produkcji. Produkcja nie wykazuje stabilności, toteż niepodobna jej zaplanować na dłuższy okres. Wszelki zysk pochłania wciąż powracająca konieczność większego przyspieszenia. Nieograniczona konkurencja obciąża bez różnicy producenta i konsumenta – jako przykład podajmy reklamę, która rozwinęła się w coś na kształt fajerwerku, pochłaniającego ogromne sumy, których pokrycie należy do nas wszystkich. Trzeba też wspomnieć o kompletnie nieukierunkowanym wzbudzaniu potrzeb, rosnących wygodach, bez których człowiek we własnym mniemaniu nie byłby już w stanie egzystować, a które zwiększają tylko rozmiary jego zależności i jego zobowiązań. Same te potrzeby z kolei są tyleż różnorodne, co zmienne – coraz mniej rzeczy kupuje się na całe życie. Zdaje się zanikać wszelki zmysł trwania, ucieleśniający się zwykle w posiadaniu nieruchomości, w przeciwnym wypadku trudno byłoby wyjaśnić, dlaczego na zakup samochodu, trwałego zaledwie przez kilka lat, przeznacza się sumy wystarczające na wiejską posiadłość lub winnicę. Wraz z inwazją towarów, wytwarzanych na skutek gorączkowej konkurencji, mnożą się nieuchronnie kanały, którymi odsysany jest pieniądz. Ta mobilizacja pieniądza wytwarza system kredytowy obejmujący nawet grosiki. Zaistniała więc sytuacja, w której dosłownie żyje się na raty, to znaczy w których egzystencja ekonomiczna jawi się jako nieustanna spłata kredytów płacą, już z góry nimi obciążoną. Zjawisko to odzwierciedlają w ogromnej skali długi wojenne, w ramach których skomplikowane mechanizmy finansowe skrywają w istocie konfiskatę energii potencjalnej, oprocentowanie niewyobrażalnych łupów dzięki wykorzystaniu siły roboczej; a proces ten sięga w głąb prywatnych egzystencji. Należy też wspomnieć o tendencji do nadawania własności form coraz mniej zwartych i odpornych. Chodzi tu o przemianę resztek własności feudalnej we własność prywatną, o sposób, w jaki indywidualne i społeczne oszczędności zastępuje się płatnościami ubezpieczeniowymi, a przede wszystkim o rozmaite ataki na rolę złota jako symbolu wartości. Dochodzą do tego formy opodatkowania, nadające własności swego rodzaju charakter administracyjny. Tak oto po wojnie właściciel domu staje się poniekąd poborcą podatkowym na rzecz programów budowlanych. Tym atakom cząstkowym odpowiadają całościowe inwazje na ostatnie zakątki ekonomicznego bezpieczeństwa w postaci inflacji i katastrofalnych kryzysów. Sytuacja ta nie podlega żadnej ekonomicznej regulacji już choćby z tego powodu, że władają nią prawa odmienne od gospodarczych. Wstąpiliśmy w fazę, w której wydatki są większe od dochodów i w której widać bardzo wyraźnie, że technika to nie zagadnienie ekonomiczne, podobnie jak robotnika nie sposób pojmować w kategoriach gospodarczych.

- E. Jünger, “Robotnik”, 1932

Amintore Fanfani o komunizmie jako najwyższym stadium rozwoju kapitalizmu

Może to zabrzmieć jak paradoks, ale najbardziej perfekcyjne zasady ustroju kapitalistycznego zostały urzeczywistnione w systemie sowieckim, w którym wszystkie prywatne i społeczne wysiłki zostały skierowane na jeden cel: ekonomiczną racjonalizację wszystkich sfer życia. Aż do likwidacji prywatnej własności i rodziny, a także zniszczenia wszelkich ideałów religijnych, które mogłyby zagrozić takiej racjonalizacji.

Rosja przeprowadziła kapitalistyczny eksperyment społeczny do punktu krańcowego. Bolszewicy przejęli kapitalistyczny ideał ekonomicznej racjonalizacji życia, zastępując jednak jednostkę i jej egoistyczne dążenia - abstrakcyjnym kolektywem, ludzkością. Spostrzegli bowiem, że ostateczną przeszkodą na drodze racjonalizacji jest sam jej podmiot - człowiek. Ażeby tę przeszkodę usunąć, dokonali prostego zabiegu - rolę wykonawcy i beneficjenta przemian ekonomicznych przenieśli z jednostki, posługującej się państwem, jako narzędziem - na to właśnie państwo. Człowiek stał się narzędziem państwa. Z podmiotu przemian stał się przedmiotem.

Te rozważania pozwalają nam zrozumieć istotę systemu komunistycznego i odsłaniają głupotę tych, którzy widzą w komunizmie antytezę kapitalizmu, podczas gdy jest on po prostu jego ukoronowaniem - najwyższym stadium rozwoju.

-A. Fanfani, "Komunizm i kapitalizm przeciwko katolickiej koncepcji państwa", "Szczerbiec", nr 150 (2014), s. 36.